Hoewel veel ambtenaren en bestuurders wel fatsoenlijk handelen, zou Basisfatsoen de standaard dienen te zijn bij het gehele overheidsoptreden, bij de relatie tussen ambtenaar en burger en overheidsorganisatie en burger. Iedere burger heeft recht op een fatsoenlijke en rechtvaardige behandeling. Verder zou het goed zijn als de overheid rekening houdt met de gevolgen voor baby’s en kinderen of ouderen waarvoor wordt gezorgd. Ook is het goed als de door de burger gepleegde overtreding en de door de overheid opgelegde straf in redelijke verhouding staan tot elkaar. Als burgers boetes willen betalen, maar het niet kunnen, mogen ze daarvoor niet extra worden gestraft, want dat is straffen voor armoede.
Soms is maatwerk nodig en enige compassie is dan op z’n plaats. Dat maatwerk en die compassie zijn eenvoudig te implementeren door ambtenaren of afdelingshoofden de bevoegdheid te geven om niet blind te gehoorzamen, maar de menselijke maat als norm te hanteren. Het algemeen belang is er namelijk ook niet mee gediend als burgers in diepe financiële of andere ellende terecht komen en daardoor ook geen maatschappelijke bijdrage meer kunnen leveren. Hulpverleners die noodsituaties signaleren dienen gehoor te vinden ook bij de grote diensten zoals de Belastingdienst, uwv en het cjib en binnen het gemeentelijk apparaat. Op sommige plaatsen binnen het ambtelijk apparaat is een mentaliteitsverandering nodig gebaseerd op het beeld dat de overheid er is voor de burgers en niet andersom. En is gebaseerd op verworven rechten en vrijheden. Dat er wetgeving nodig is zoals de wet Dwangsom en ombudsmannen en Rekenkamers om Basisfatsoen af te dwingen bij de overheid is feitelijk al bijzonder.
Dat die laatste ook nog eens worden tegengewerkt en dat er zelfs wordt gedreigd met rechtszaken, zoals in Rotterdam is gebeurd is buitengewoon slecht. Leer ervan is het motto en verbeter uw gedrag. Dat een en ander niet vanzelf zal gaan is wellicht ook u na het lezen van voorgaande hoofdstukken duidelijk geworden. Nog meer wetgeving, ombudsmannen of Rekenkamers zal mogelijk niets oplossen. Wel kan vanuit de Eerste- en Tweede Kamer de norm worden gesteld, moet de macht van topambtenaren worden beperkt en de macht van ombudsmannen en Rekenkamers worden vergroot. Er is dus nog veel te doen. Uw politieke en andere invloed is dringend nodig. En ook hier is nietsdoen geen optie, omdat de situatie nooit vanzelf zal verbeteren en eerder gaat het verder de verkeerde kant uit. Ik roep ook rechters op wat vaker de kant van de kwetsbare burgers te kiezen tegen de overheid met haar dure advocaten. Naast de eerder symbolisch genoemde Bijbelse Plagen zijn er zoals u verder kunt lezen veel meer zaken die aantonen dat Basisfatsoen bij de overheid ontbreekt en tevens de noodzaak aantonen van de ontwikkeling van een ‘Sociale Visie en van een Sociaal Deltaplan.
