Dit boek is gebaseerd op een combinatie van diepgaande praktijk- en theoretische kennis en een daaruit ontwikkelde visie voor een fatsoenlijk, sociaal en rechtvaardig Nederland. Met de jarenlange kennis en ervaring die ik bij de overheid heb opgedaan, ben ik ervan overtuigd dat we een fatsoenlijk, sociaal en rechtvaardig land kunnen zijn voor alle groepen burgers. Daar is echter wel extra inspanningen voor nodig. Tegelijkertijd zie ik een bijna ongemerkte afkalving van rechten en vrijheden, contra aan die, welke ik voor sta. Helaas is deze contrabeweging zichtbaar in nagenoeg alle onderdelen van het overheidsapparaat. Binnen de politiek, de Eerste- en Tweede Kamer, bij achtereenvolgende kabinetten, maar ook bij lagere overheden zoals provincies en gemeenten. ‘Grote instanties’ waaronder de belastingdienst, uwv, de svb, doen doodleuk mee aan het afkalven van rechten.

Ook rechters lijken hun rechtstatelijke taak te veronachtzamen bij de bescherming van het individu versus de macht van de overheid. Het vernietigende rapport over de Toeslagenaffaire maakt bovenstaande nog het meest duidelijk. Volgens het rapport zijn de beginselen van de rechtsstaat geschonden en is de ouders een ongekend onrecht aangedaan. Dit is de kern van de zaak. De macht van de overheid moet worden beperkt en in goede banen worden geleid door een tegenmacht, gevormd door ‘de Rechtsstaat’. Dit mechanisme moet voorkomen dat burgers worden vermorzeld zodra ze in conflict komen met de overheid.

De ongebreidelde macht zal worden ingetoomd en rechtvaardigheid is uiterst belangrijk. In dit boek kunt u lezen dat het niet alleen om de Belastingdienst gaat, maar dat de overheid op meerdere fronten haar macht heeft uitgebreid en dat de rechtsstaat die ons burgers moet beschermen, door diezelfde overheid wordt aangetast. In dit boek beschrijf ik ook het ‘unheimische gevoel’ dat bij burgers leeft en over de ‘nieuwe kwetsbaarheid’ van veel burgers. Zekerheden lijken weg te vallen ook voor groepen uit de sociale middenklasse. Ik ben niet voor revolutie, integendeel. Ik ben ervan overtuigd dat ‘de Rechtsstaat’ zijn werk doet. Gek genoeg ligt het bewijs hiervoor bij de Toeslagenaffaire. Stel dat de rechtsstaat te ernstig was aangetast, dan zou geen enkele commissie het wagen om met een dergelijk snoeihard rapport te komen. Ministers, staatssecretarissen, concerndirecteuren, de belastingdienst en zelfs rechters werden niet gespaard en kregen, volkomen terecht, keiharde kritiek.

Zaak is nu die rechtsstaat weer te verstevigen. Daarvoor is een ‘Sociale Visie’ en een ‘Sociaal Deltaplan’ nodig, dat voor een periode van meerdere kabinetten wordt vastgesteld. Uitwassen en zwalkend beleid worden zo voorkomen. Dat Deltaplan is nodig omdat de overheid uit zichzelf niet ingetogen met de macht omgaat. Ik roep u in dit boek op om mee te denken over de Sociale Visie en de inhoud van een Sociaal Deltaplan. Laat uw stem horen, zodat het breed gedragen kan worden. Bovendien zal een Sociale Visie en een Sociaal Deltaplan een belangrijke steun kunnen vormen voor politici, bestuurders, ambtenaren, hulpverleners en rechters, die wel het goede doen.